Szlak ,,Pod Chełmem''

System szlaków spacerowych i trasa rowerowa Gminy Goleszów
zostały odnowione w ramach projektu "Sport i turystyka bez granic"
dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej
Republika Czeska - Rzeczpospolita Polska 2007-2013 i budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Śląsk Cieszyński

Oznaczenie szlaku ,,Pod Chełmem": kolor zielony
Długość trasy: 8,0 km
Suma podejść: około 100 metrów
Czas przejścia: około 2-2,5 godz.

Spacer tym szlakiem przebiega północną częścią Goleszowa oraz południowymi zboczami góry Chełm (stąd nazwa tego szlaku). Jest to łatwy szlak, ale posiadający ogromne walory krajobrazowe. Daje też możliwość obejrzenia kilku obiektów zabytkowych w Goleszowie.

Przebieg i opis szczegółowy szlaku:

Od budynku Gminnego Ośrodka Kultury, przy przystanku autobusowym Goleszów-Centrum kierujemy się wzdłuż ulicy Cieszyńskiej w stronę Ustronia. Po przejściu ok. 400 metrów dochodzimy do wąskiej asfaltowej uliczki odchodzącej w lewo w dół. Idziemy nią ok. 50 metrów i dochodzimy do ul. Wolności, która w XIX wieku stanowiła oś osadniczą Goleszowa. Idąc w dół ulicą Wolności mijamy po prawej stronie zabytkowy budynek probostwa oraz pięknie odrestaurowaną dawną "Czytelnię Katolicką", a po lewej rzymskokatolicki kościół parafialny w Goleszowie.

Plebania kościelna została zbudowana pod koniec XVIII wieku, a niewielkie zmiany wprowadzono w czasie remontu w 1894 roku. Front plebani jest zwrócony na zachód. Jest to obiekt murowany z kamienia i cegły, piętrowy z piwnicą pod sienią. W piwnicy i na parterze posiada sklepienia żeglaste. 
 

Kościół rzymskokatolicki pw. św. Michała Archanioła w Goleszowie: 

 Kościół parafialny, rzymskokatolicki, pod wezwaniem św. Michała Archanioła, został zbudowany w stylu neobarokowym w latach 1913 - 1921, według planu budowniczego Maksa Wrany z Cieszyna, zastępując stary, kamienny kościół zbudowany w 1293 roku, a przebudowany w XV wieku. Stary kościół, znajdujący się poniżej obecnego, został rozebrany w 1921 roku (niektóre jego fragmenty architektoniczne znajdują się w cieszyńskim muzeum). Wewnątrz obecnego kościoła parafialnego znajduje się wiele reliktów z wyposażenia poprzedniej świątyni m.in. obraz Matki Bożej Różańcowej, obraz św. Jana Nepomucena z 1877 roku oraz kilka rzeźb barokowych. Pod chórem stoi kamienna chrzcielnica (prawdopodobnie z XIII wieku, z pierwszego kościoła). W ołtarzu jest obraz św. Michała Archanioła. Kościół posiada też okna z witrażami.

Na południe od kościoła (nieco powyżej) usytuowana jest późnobarokowa figura przydrożna, z pierwszej połowy XIX wieku. Jest to kamienna rzeźba św. Jana Nepomucena na postumencie.

Kościół ewangelicko-augsburski w Goleszowie:

Schodząc ulicą Wolności po ok. 300 metrach, dochodzimy do skrzyżowania. Za sklepem skręcamy teraz w prawo, w ulicę Spółdzielczą. Idąc nią ok. 250 metrów przechodzimy koło kościoła parafii ewangelicko-augsburskiej w Goleszowie.

Jest to kościół zbudowany w stylu neoromańskim w 1793 roku. Prezbiterium jest niższe od nawy głównej, wąskie, zamknięte trójbocznie, z niewielkimi pomieszczeniami po bokach. Korpus prostokątny, trójnawowy. Od zachodu wieża z klatkami schodowymi po bokach. Nad nawami bocznymi są drewniane, dwukondygnacyjne pawlacze. W środku nawy głównej - kryształowe żyrandole z pierwszej połowy XIX wieku. W ołtarzu obraz przedstawiający Ostatnią Wieczerzę, namalowany w 1857 roku przez Franciszka Mainhalta ze Skoczowa.

Zegar słoneczny przy kościele ewangelicko-augsburskim w Goleszowie:

Za kościołem znajduje się plebania zbudowana w XVIII wieku z kamienia i cegły. Jest to piętrowy, prostokątny, częściowo podpiwniczony budynek, posiadający na parterze sklepienia kolebkowe, krzyżowe i klasztorne, a na piętrze pomieszczenia sklepione kolebkowo. Elewacja frontowa plebani jest od południa. Pomiędzy starą plebanią a kościołem na małym skwerku umieszczono zegar słoneczny.

Minąwszy kościół ewangelicki dalej kierujemy się ulicą Spółdzielczą - w stronę widocznego przed nami cmentarza, przechodząc obok zabudowań należących obecnie częściowo do Rolniczego Kombinatu Spółdzielczego w Goleszowie. Przed cmentarzem skręcamy w lewo i mijając dawną stację benzynową, idziemy w dalszym ciągu ulicą Spółdzielczą, która teraz przebiega pośród pól. Możemy przy okazji obserwować widoczne przed nami (od wschodu) pasmo Równicy, od południa Małą i Wielką Czantorię i wzgórza ciągnące się na ich przedpolu, a w kierunku północno- zachodnim wzgórze Chełm.

Po ok. kilometrze dochodzimy do ul. Radoniowej i skręcając w lewo idziemy nią lekko pod górę, dochodząc (po 800 metrach) do piekarni. Tutaj skręcamy w prawo i podążamy na północ ulicą Piekarniczą. Przekraczamy niestrzeżony przejazd kolejowy linii Goleszów - Wisła Głębce i po następnych 300 m dochodzimy do ulicy Przemysłowej. Idąc nią dalej na wprost, po ok. 100 metrach moglibyśmy dojść do zakładów znajdujących się na terenie Goleszowskiego Parku Przemysłowego.

Dworzec PKP w Goleszowie: 

My jednak kierujemy się ul. Przemysłową w lewo (od skrzyżowania z ul. Piekarniczą) i po 150 metrach dochodzimy do ul. Wolności, będącej częścią drogi powiatowej Goleszów - Skoczów. Idąc dalej prosto można dojść do dworca PKP Goleszów. Szlak prowadzi ul. Wolności w prawo, przechodząc obok przystanku autobusowego Goleszów PKP i dużego składu materiałów budowlanych. Po 700 metrach skręcamy z ul. Wolności w lewo, kierując się w stronę Chełmu (ul. "Pod Chełmem"). Przekraczamy linię kolejową łączącą Katowice i Bielsko z Cieszynem, Ustroniem i Wisłą. Przed nami kopuła góry Chełm. Z prawej strony domki jednorodzinne. Podchodzimy jeszcze wyżej i po około 1 kilometrze dochodzimy do ul. Lotniczej.

Góra Chełm w Godziszowie:

Kierując się ul. Lotniczą w prawo, podchodząc stale w górę, docieramy na szczyt Chełmu (451 m n.p.m.), gdzie kiedyś znajdowała się szkoła szybowcowa. Duże zasługi w jej powstaniu i funkcjonowaniu miał Franciszek Kępka - senior, który tu mieszkał. Tu urodził się i uczył latania na szybowcach Franciszek Kępka - junior - mistrz Polski i Europy w szybownictwie, czterokrotny drugi wicemistrz świata, wielokrotny rekordzista świata i Polski w długości lotów oraz zdobywca diamentowej odznaki szybowcowej.

Stok północny Chełmu był używany do szkolenia członków Koła Szybowcowego "Start" w Cieszynie od 1932 roku. Szkołę Szybowcową Aeroklubu Śląskiego w Goleszowie, zwaną potocznie szkołą harcerską, otwarto 15 lipca 1934 roku. W uroczystości wziął udział m.in. przewodniczący Związku Harcerstwa Polskiego, wojewoda śląski - Michał Grażyński. Zbudowano drewniany hangar z przybudówką. W 1936 roku zbudowano drogę na szczyt Chełmu oraz budynek administracyjno-mieszkalny, dwa nowe hangary i magazyn. W tym samym roku placówkę przemianowano na Śląską Szkołę Szybowcową LOPP na Górze Chełm im. mjr. Ludwika Idzikowskiego. Dwa lata później szkoła posiadała około 30 różnych typów szybowców np. "salamandra", "komar" i "sroka". Na początku 1939 roku zastępcą kierownika szkoły został Franciszek Kępka. W okresie międzywojennym szkoła wyszkoliła około 1,5 tys. pilotów. Po wyzwoleniu Goleszowa, już w maju 1945 roku Franciszek Kępka przystąpił do reaktywacji szkoły. Niestety w 1950 roku rozpoczęto jej likwidację, ponieważ lotnicze władze centralne podjęły decyzję o przeniesieniu szkolenia szybowcowego z gór na niziny. Ostatecznie życie szybowcowe na Chełmie zamarło wiosną 1951 roku. Jednym z ostatnich wyszkolonych pilotów był Franciszerk Kępka "junior".

Tradycje latania są jednak podtrzymywane na Chełmie, ponieważ obecnie organizowane jest tu szkolenie paralotniowe.

Teren obejmujący szczyt Chełmu jest dziś własnością prywatną. Działa tam odrestaurowana Rezydnecja M na Górze Chełm, oferująca kilkadziesiąt miejsc noclegowych. Za zgodą właścicieli warto jednak wyjść na platformę widokową, gdzie kiedyś stała wieża triangulacyjna, aby obejrzeć jedną z najładniejszych na Pogórzu Cieszyńskim panoramę, dzięki temu, że Chełm o 150 metrów góruje nad otaczającymi go terenami.

Patrząc w kierunku północno- zachodnim (z tarasu dawnego ośrodka kolonijnego), widzimy północną część Cieszyna oraz drogę dla pojazdów samochodowych biegnącą od przejścia granicznego w Cieszynie-Boguszowicach, w stronę Skoczowa. Daleko na horyzoncie widnieją zakłady przemysłowe Karwiny i Ostrawy, a przy bardzo dobrej widoczności można dostrzec nawet Sudety. Na prawo, w głębi, miasta Jastrzębie i Wodzisław Śląski oraz hałdy górnicze koło Rybnika. Na północ, u podnóża Chełmu, są tereny rolnicze Godziszowa (Chełm też jest częścią Godziszowa), Kisielowa i Ogrodzonej, a za nimi - Dębowiec. W głębi dostrzec można kopalnię w Pawłowicach, za nią osiedla mieszkaniowe w Żorach, a nieco po prawej, w głębi, hałdy w okolicach Knurowa i Orzesza oraz dymiące kominy elektrowni i huty Łaziska. Patrząc na północny-wschód, z miejsca gdzie stała wieża triangulacyjna, widzimy najbliżej zabudowania Kisielowa, a za nimi wzgórze - Górka Wilamowicka, za którym daleko na horyzoncie wyłania się komin elektociepłowni w Pszczynie. W kierunku pólnocnym możemy więc obserwować tereny należące do Pogórza Cieszyńskiego (najbliżej), Kotliny Ostrawsko - Oświęcimskiej (dalej) oraz Wyżyny Śląskiej i Sudetów (najdalej).

W kierunku południowym ze szczytu Chełmu obserwujemy głównie południową część Pogórza Cieszyńskiego, Beskid Śląski i Beskid Śląsko - Morawski na terenie Republiki Czeskiej. Na południowym-zachodzie (po lewej) widzimy w głębi grupę Klimczoka (1117 m) i Szyndzielni (1026 m), ze szczególnie wyróżniającym się grzbietem Trzy Kopce (1080 m) - Stołów (1041 m) - Błatnia - Czupel - Zebrzydka. Przed nimi rozciąga się dolinna Brennicy, a jeszcze bliżej pasmo Lipowskiego Gronia - Równicy - Orłowej i Trzech Kopców Wiślańskich. Za nim potężny masyw Baraniej Góry, a w prawo od niego kolejno Wielka Czantoria, Mała Czantoria i Ostry. Pasmo Równicy i Czantorii rozdziela dolina Wisły. Na zboczach Równicy widać charakterystyczne piramidy Ustronia-Zawodzia, a w prawo od nich wieżowce Osiedla Manhatan w Ustroniu. U stóp Małej Czantorii, która w kierunku północnym opada blisko 400 metrowym progiem, występują wzgórza (od lewej): Jelenica, Kowalok, Cis, Grodzisko i Tuł, a przed nim Machowa. Najbliżej, na południu jest pasmo Jasieniowej z widocznymi kamieniołomami. Na prawo od niej rozciąga się czeska część Beskidu Śląskiego, czyli tzw. Beskid Śląsko - Morawski, ze szczytami Ostrego (1044 m), Jaworowego(1032 m), Ropicy (1082 m) i górującej nad nimi Lysej Hory (1324 m n.p.m.) - najwyższego szczytu całego Beskidu Śląskiego, z charakterystyczną wieżą telewizyjną na szczycie. Bliżej nich - kominy huty w Trzyńcu, a jeszcze bliżej nas - zabudowania "Kępy" w Dzięgielowie. W szerokim obniżeniu między Chełmem a Jasieniową widzimy cały Goleszów, a pomiędzy Chełmem i Ustroniem - Kozakowice, Nierodzim i Hermanice.

Z Chełmu wracamy do Goleszowa, idąc ulicą Lotniczą w dół. Po pokonaniu ok. kilometra odchodzi w prawo ul. Żniwna, którą po przejściu 500 metrów możemy dotrzeć na szczyt Kępy (385m. n.p.m.), będącej jedną z kulminacji południowo-zachodniego grzbietu Chełmu.

Tutaj panorama w kierunku południowym jest podobna jak na szczycie Chełmu, ale za to, możemy uzupełnić ją o widok w kierunku zachodnim. Przed nami niewysokie pagóry w okolicy Bażanowic, za którymi obserwujemy osiedla mieszkaniowe Cieszyna, a na prawo od niego zabudowania wiosek Zamarski i Gumna. Z ul. Żniwnej można też dojść polną drogą do krawędzi dużego kamieniołomu o nazwie "Margiel", gdzie obecnie odbywa się proces rekultywacji. Zamierzeniem jest przywrócenie wyglądu tego terenu do stanu sprzed eksploatacji marglu.

Ulica Lotnicza w Goleszowie:

Od skrzyżowania z ul. Żniwną podążamy łagodnie ok. 500 metrów w dół ulicą Lotniczą. Dla osób zainteresowanych modelarstwem, szczególnie makietami kolejowymi polecam odwiedzenie domu przy ul. Lotniczej 18, gdzie właściciel chętnie pokaże zrobioną przez siebie makietę i podzieli się swoją wiedzą z zakresu kolejnictwa.

Za wiaduktem nad linią kolejową Bielsko-Cieszyn skręcamy w lewo w ul. Rolniczą. Po drodze mijamy oborę wzorcowego gospodarstwa rolnego w Goleszowie (jednego z największych w Gminie Goleszów), należącego do Państwa Janusza i Jolanty Sikorów. Ulicą Rolniczą po 500 metrach dochodzimy do ul. Wolności. Skręcamy w prawo i podążamy nią 100 metrów do skrzyżowania, na którym, ponownie kierujemy się w prawo idąc w górę ul. 1 Maja.

Budynek Urzędu Gminy w Goleszowie:

Ulica 1 Maja - to jedna z głównych ulic Goleszowa, przy której mieści się szereg ważnych dla mieszkańców Goleszowa obiektów. Idąc w górę, kolejno mijamy: po lewej stronie budynek apteki "Pod Chełmem", naprzeciwko której jest Dom Handlowy "Storczyk". Za nimi po lewej stronie - Ośrodek Zdrowia, a po prawej - gmach Urzędu Gminy, czyli Ratusz w Goleszowie, obiekt zbudowany w 1929 roku. Za nim nowy budynek Gimnazjum w Goleszowie, oddany do użytku w 2003 roku oraz znacznie starszy, bo zbudowany w 1912 roku, budynek Szkoły Podstawowej w Goleszowie.

Ulicą 1 Maja, mającą ok. 500 metrów długości, dochodzimy do skrzyżowania z drogą powiatową Cieszyn-Ustroń. Skręcamy w lewo i podążamy ul. Cieszyńską, obok widocznego po prawej stronie budynku dawnej Dyrekcji Cementowni "Goleszów" do widocznego obiektu Gminnego Ośrodka Kultury. Tutaj kończy się trasa szlaku spacerowego "Pod Chełmem".

Tekst: Henryk Mróz

Uwaga! Powyższy tekst został uaktualniony przez administratora strony www.goleszow.pl. w związku ze zmianami przebiegu szlaków spacerowych i trasy rowerowej, dokonanymi podczas odnowienia szlaków w roku 2011 w ramach projektu "Sport i turystyka bez granic - wzmacnianie partnerskiej współpracy gmin".

Poniżej prezentujemy kilka zdjęć, przedstawiających najciekawsze miejsca, które można zobaczyć na szlaku spacerowym "Pod Chełmem". Autorami zdjęć są: Tomasz Jaszowski, Marek Rymorz, Ireneusz Sobczyk, Zenon Sobczyk.