Dzięgielów

Liczba mieszkańców (stan na 30.06.2023 r.) - 1351

Dzięgielów to licząca ponad 1,3 tys. mieszkańców wieś, położona w dolinie Puńcówki i na wzgórzach wokół jej doliny, na wysokości około 300 - 350 m. n.p.m. Od południa otoczony jest przez graniczne wzgórze Mołczyn (442 m.), a od północy przez zachodni grzbiet Jasieniowej oraz pokryte wieloma budynkami wzniesienie Kępa (359 m.). Nazwa Dzięgielów pojawiła się po raz pierwszy na początku XIV wieku, w roku 1305, jest to więc jedna z najstarszych miejscowości Ziemi Cieszyńskiej. Była to wieś szlachecka, której historia nierozerwalnie była związana z zamkiem.

Zamek w Dzięgielowie powstał w XV wieku. Jest to budowla murowana z kamienia i cegły. Całość zamku stanowiły cztery części - cztery skrzydła (zachowały się trzy). Część zachodnia - piętrowa jest frontowym skrzydlem z szeroką sienią przejazdową, z czterema niszami w ścianach bocznych, ze sklepieniami kolebkowymi oraz sklepieniem żeglastym. Na parterze, na prawo, znajduje się duża sala, dawniej kaplica zamkowa, zaś na lewo, różnej wielkości pokoje przeznaczone dla służb zamkowych. Na piętro prowadzą szerokie kamienne schody z otwartego korytarza od strony dziedzińca, z trzema arkadami o łukach półkolistych. Na piętrze były komnaty mieszkalne. Piętro zachodnie przechodzi w południowe, które na parterze, oprócz pokoi mieszkalnych, posiada liczne pomieszczenia i komory, służące dawniej na magazyny żywności, leżakowania piwa, składy wina i wódek, gdyż dawniej w Zamku mieściły się kiedyś gorzelnia i browar.

Część północna jest oddzielną, dobudowaną w XVIII wieku budowlą mieszkalną, podpiwniczoną i piętrową. Pokoje mieszkalne służyły dla licznych gości , przybywających nie tylko na polowania, lecz odwiedzających zamek z okazji spotkań i narad, w okresie, kiedy właściciele zamku sprawowali wysokie stanowiska w księstwie jak i w austriackiej monarchii.

 Skrzydło dziedzińcowe, północno - wschodnie, z oddzielnymi wejściami i klatką schodową zawierało oprócz pokoi obszerne chlewy i stajnie dla koni. Tutaj kurierzy wymieniali konie do dalszych podróży. Nad wejściem do sieni - portal zamknięty półkoliście, profilowany, z herbami Śreniawa i Ogończyk. Podobny, ale jeszcze większy portal zdobi bramę zachodnią. Nad portalem kartusz z herbami Śreniawa, Goczałkowski i Odrowąż z datą 1768r. Nad chlewami i stajniami wysokie, belkowe poddasze, służące jako magazyn paszy dla bydła i koni.

 Od XV do XVIII wieku Zamek w Dzięgielowie należał do rodu Czelów z Czechowic. Ostatni z rodu Czelów pojął za małżonkę Katarzynę z Sedlnickich, która po śmierci męża wyszła za mąż w 1719 roku za Jana Bludowskiego. Po jej śmierci Zamek i dobra przeszły na jej siostrę z Siedlnickich Goczałkowską. Jej mąż - Jan Goczałkowski gruntownie przebudował zamek. Odrestaurował go ze stylu częściowo gotyckiego na rokoko. Pod koniec XVIII wieku wymarła męska linia Goczałkowskich. Zamek na krótko przeszedł w posiadanie barona Tracha, dziedzica na Zamarskach. W ostatnich latach XVIII wieku Zamek nabył Józef baron Beess. Nie dbał on niestety o Zamek. W 1793 roku sprzedał dobra wraz z Zamkiem Komorze Cieszyńskiej (według innych źródeł zamek sprzedano Komorze Cieszyńskiej w 1823 roku). Ta zamieniła Zamek na mieszkania dla zarządcy i służby folwarcznej. Zamek w ten sposób stracił na znaczeniu, gdyż nie był już siedzibą szlachty i baronów. Pożar w gorzelni wódki zniszczył dużą część zamku. Wprawdzie zamek później odbudowano, ale cała wschodnia pierzeja z gorzelnią, browarem i magazynami nie została w ogóle odbudowana.

Po I wojnie światowej Zamek przejął Skarb państwa, który przeznaczył go na mieszkania dla robotników. Słabo remontowany popadał w ruinę. Po II wojnie światowej, jako mienie komunalne, Zamek otrzymała Gmina Goleszów. Wówczas była to ruina w wielu miejscach bliska zawaleniu. Mieszkańcy się wyprowadzili, a przed wejściem na teren zamku ostrzegały tablice.

W 1993 roku Zamek w Dzięgielowie wykupił architekt mgr inż. Edward Mazurek, na stałe mieszkający w Katowicach. Dzięki niemu w Zamku poczyniono nie tylko prace remontowo - konserwacyjne, ale także liczne zabiegi odtwarzające całkowicie zniszczoną architekturę wnętrz. Część północna ma spełniać w przyszłości funkcję hotelową, część zachodnia to mieszkalne pokoje i komnaty. Porter jest przygotowywany na warsztaty i usługi, a pomieszczenia po stajniach i oborach przygotowywane są do działalności rzemieślniczej i usługowej.

W Dzięgielowie urodził się Karol Kulisz (1873 - 1940), pastor, orędownik dobroczynności, zamęczony w 1940 roku w obozie koncentracyjnym w Buchenwaldzie. W przysiółku "Na Kępie" założył w 1923 roku ewangelicki Zakład Opiekuńczy Eben - Ezer, dom opieki dla dzieci i starców. Obiekt ten został rozbudowany w 1980 roku.

Dziegielów jest miejscem gdzie corocznie, na przełomie czerwca i lipca, odbywa się tydzień ewangelizacyjny (na płycie boiska piłkarskiego w pobliżu kościoła ewangelickiego). Tutaj mieści się też Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła ewangelicko - augsburskiego w Rzeczpospolitej Polskiej.

W Dzięgielowie corocznie odbywa się również masowy bieg uliczny "O Złoty Dzięgiel".

Więcej informacji na temat miejscowości Dzięgielów znajdziecie Państwo na stronie Stowarzyszenia Miłośników Dzięgielowa:  www.dziegielow.org.pl (kliknij w łącze).

Henryk Mróz